واریس در واقع نام یک بیماری است که در اثر وارد شدن ضربات فیزیکی، اختلال در عملکرد دریچه‌های موجود در سیاهرگ‌ها، فشار خون و عوامل دیگری که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، ایجاد می‌شود. در طی این بیماری، سیاهرگ‌های بدن (بویژه در ناحیه پا) در اثر انسداد، ساختارهای متورم و پیچ‌خورده‌ای را به وجود می‌آورند. این ساختارهای متورم که بیشتر در ناحیه زیر پوست تشکیل می‌شوند، علاوه بر ظاهر نامناسبی که دارند، سبب به خطر افتادن سلامتی می‌شوند. “برای پیشگیری از واریس چه کنیم؟” این سوال، یکی از پرتکرارترین سوالاتی است که ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کرده است. اگر بخواهیم در مورد پیشگیری از واریس صحبت کنیم، می‌بایست ابتدا در مورد عواملی که می‌توانند سبب بروز واریس شوند یا خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، اطلاعاتی داشته باشیم. در ادامه، در مورد عوامل افزایش‌دهنده ریسک ابتلا به واریس و روش‌های پیشگیری از واریس پا، صحبت می‌کنیم.
آیا واریس قابل پیشگیری است؟
با افزایش سن، افزایش وزن یا آغاز دوره بارداری، بسیاری از افراد نگران ابتلا به واریس می‌شوند. زیرا همه این موارد می‌توانند شرایط را برای بروز این بیماری فراهم کنند. اما آیا این بیماری قابل پیشگیری است؟ متخصصان در پاسخ به این سوال می‌گویند؛ با استفاده از برخی راهکارها و رعایت برخی نکات می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد. در این مطلب با این نکات و راهکارها آشنا می‌شویم.
چه کسانی به واریس مبتلا می شوند؟
واریس معمولا زمانی ایجاد می‌شود که دیواره سیاهرگ‌ها ضعیف یا تخریب شوند. یک علت دیگر بروز این بیماری، ضعیف شدن دریچه‌هایی است که درون این رگ‌های خونی وجود دارند. این دریچه‌ها در زمان عبور خون باز می‌شوند و سپس برای عدم بازگشت خون، بسته می‌شوند. اگر دیواره رگ‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست بدهند، دریچه‌ها کار خود را انجام نمی‌دهند و حالت تجمع یا بازگشت خون در رگ پیش می‌آید. به‌تدریج رگ‌ها گشادتر می‌شوند و در این شرایط است که از روی پوست نیز رگ‌ها قابل مشاهده هستند. شاید بپرسید چه کسانی به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ در پاسخ باید به برخی شرایط اشاره کنیم که ریسک ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند.
برخی از این شرایط را با هم مرور می‌کنیم:
- جنسیت: به‌طور کلی ریسک ابتلا به واریس در زنان بیشتر از مردان است. برخی از مطالعات این مساله را مرتبط با هورمون‌ها می‌دانند. تغییرات هورمونی زمان قاعدگی، یائسگی و دوران بارداری ممکن است از جمله عوامل افزایش ابتلا به واریس در زنان باشند
- افزایش سن: به‌طور معمول افزایش سن یکی از عوامل کاهش خاصیت ارتجاعی بافت‌های بدن و از جمله رگ‌های خونی است که باعث افزایش احتمال ابتلا به واریس می‌شود
- افزایش وزن: عدم تناسب وزن و قد و افزایش وزن باعث افزایش فشار توده بدن بر رگ‌های خونی در اندام‌های تحتانی می‌شود. همچنین در این شرایط رگ‌ها باید سخت‌تر کار کنند تا بتوانند خون را به قلب برسانند. همین شرایط زمینه را برای ایجاد رگ‌های عنکبوتی فراهم می‌کند
- شرایط شغلی: کارمندان و کارگرانی که باید در طول روز، زمان زیادی را به شکل ایستاده کار کنند در معرض ابتلا به واریس هستند
- بارداری: افزایش وزن دوران بارداری و نیز تغییرات هورمونی نیز می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری واریس را افزایش دهد
چه عواملی خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند؟
نمی‌توان گفت که ابتلا به واریس، یک علت خاص دارد. در بیشتر موارد، مجموعه‌ای از عوامل هستند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. مجموعه عوامل مختلفی که خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند، در جدول زیر، ارائه شده‌اند.
| توضیحات | عوامل ابتلا به واریس |
| تجمع چربی اضافه در بدن، سبب وارد شدن فشار به رگ‌ها و تخریب دریچه‌های موجود در آن‌ها می‌شود. | چاقی و داشتن اضافه وزن |
| انجام کارهایی که به ایستادن‌های طولانی مدت نیاز دارند، خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند. | ایستادن در طولانی مدت |
| احتمال بروز واریس در افرادی که سن بالا دارند، بیشتر است. | افزایش سن |
| یبوست، سبب افزایش فشار وارده بر رگ‌ها شده و از این طریق می‌تواند در ایجاد واریس دخیل باشد. | یبوست |
| ورزش نکردن، سبب کاهش گردش خون شده و احتمال بروز واریس را افزایش می‌دهد. | نداشتن ورزش منظم |
| به‌عنوان مثال، خوردن غذاهای شور و فراوری‌شده، خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. | تغذیه نامناسب |
| در برخی موارد، سیاهرگ‌ها یا دریچه‌های موجود در آن‌ها در اثر ضربات وارده آسیب می‌بینند و عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند. | وارد شدن ضربات فیزیکی |
| سابقه ژنتیکی واریس در خانواده، ریسک ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. | داشتن سابقه واریس در خانواده |
| ابتلا به واریس در زنان بسیار بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد. | جنسیت |
| افزایش حجم خون در دوران بارداری و وزن زیاد نوزاد، احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد | باردار بودن |
| نارسایی‌ها و اختلالات در عملکرد و ساختار رگ‌ها می‌تواند در ابتلا به واریس تاثیرگذار باشد. | نارسایی مزمن وریدی |
| آسیب دیدن دریچه‌هایی که خون را از پاها به سمت قلب هدایت می‌کنند، در ایجاد رگ‌های واریسی، موثر هستند. | ضعیف شدن یا آسیب دیدن دریچه‌های سیاهرگی |
همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، برخی از عوامل افزایش‌دهنده ریسک ابتلا به واریس، مانند افزایش سن، داشتن سابقه خانوادگی و جنسیت، قابل پیشگیری و قابل تغییر نیستند. از طرف دیگر، می‌توان گفت که عادات غذایی، شیوه زندگی و شغل فرد از عوامل بسیار مهمی هستند که بیشترین تاثیر را در ایجاد واریس یا پیشگیری از این بیماری، دارند. بنابراین، با داشتن رژیم غذایی واریس و اصلاح شیوه زندگی، می‌توان تا حدود زیادی از ابتلا به این بیماری شایع، پیشگیری کرد. در ادامه، اطلاعات بیشتری در مورد این عوامل، ارائه می‌شود. افزایش سن، خطر ابتلا به واریس پا را افزایش می‌دهد، بنابراین، توصیه می‌شود که به دنبال پیشگیری از واریس در جوانی باشید.
علت واریس پا در جوانی
با وجود همه عواملی که برای ابتلا به واریس در بخش قبلی برشمردیم، ژنتیک همچنان یکی از برترین عوامل است. بنابراین در صورتی که والدین شما به این بیماری مبتلا هستند این احتمال وجود دارد که شما نیز در جوانی یا میانسالی و کهنسالی به این بیماری مبتلا شوید. از سوی دیگر بسیاری از جوانان توجه چندانی به سبک زندگی سالم و عادات درست برای کار، ورزش و تحرک برای پیشگیری از واریس در جوانی ندارند. برای مثال اگر در جوانی دچار افزایش وزن باشید و در عین حال مدت زمان زیادی در طول روز را به‌دلایل مختلف در حالت ایستاده سپری کنید این احتمال وجود دارد که در این دوره نیز دچار واریس شوید.
برای پیشگیری از واریس چه کارهایی انجام دهیم؟
رژیم غذایی چه تاثیری در پیشگیری از واریس دارد؟
همانطور که می‌دانید، داشتن تغذیه سالم و مناسب، تاثیر شگرفی در سلامت جسم و روح دارد. تحقیقات نشان دادند که استفاده از مواد غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا سه، آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد مغذی ضروری و فیبر، می‌توانند در پیشگیری از بروز واریس، تاثیر زیادی داشته باشند، بنابراین می‌بایست از این مواد غذایی، بیشتر استفاده شود. از طرف دیگر، برای پیشگیری از واریس، نباید برخی از غذاها را خورد. در جداول زیر، لیستی از غذاهای مفید و مضر ارائه شده است که به ترتیب سبب پیشگیری از واریس و ابتلا به واریس می‌شوند.
| مواد غذایی مفید | مثال |
| غذاهای دریایی سرشار از امگا 3 | ماهی خال مخالی، ماهی قزل‌آلا، شاه ماهی، روغن جگر ماهی، صدف، ساردین و خاویار |
| گیاهان سرشار از امگا 3 | گردو، دانه کتان، دانه چیا، دانه شاهدانه و جلبک |
| میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها | زغال اخته، کرن بری، توت فرنگی، شاه توت، تمشک، گوجی بری، گوجه فرنگی، شکلات تلخ، سیر، اسفناج و چای |
| میوه‌ها و سبزیجات غنی از فیبر | سیب، گلابی، موز، شاهی، مارچوبه |
| برخی ویتامین‌ها و عناصر غذایی | ویتامین‌های B کمپلکس (بویژه B3)، ویتامین E، ویتامین C و مس |
بهترین رژیم غذایی برای پیشگیری از واریس چیست؟
یکی از پاسخ‌ها به این سوال که برای پیشگیری از واریس چه باید کرد، رژیم غذایی مناسب است. زیرا رژیم غذایی عامل مهمی در تامین سلامت رگ‌ها است. در واقع هرچه رژیم غذایی شما سالم‌تر باشد، رگ‌ها و همچنین ماهیچه‌هایی قوی‌تر خواهید داشت. قبل از پیشنهاد بهترین مواد غذایی برای پیشگیری از واریس بهتر است غذاها و مواد غذایی را به شما معرفی کنیم که زمینه را برای ایجاد واریس فراهم می‌کنند.
این موارد عبارتند از:
- قند باعث افزایش وزن می‌شود
- سوسیس و کالباس عامل احتباس آب در بافت‌ها هستند
- نمک حجم مایعات بدن را افزایش می‌دهد
- غذاهای سرخ‌کرده عامل کاهش جریان خون و مسدود شدن رگ‌ها هستند
در مقابل ترکیبات و مواد غذایی وجود دارند که باعث بهبود جریان خون در بدن می‌شوند. برای مثال یک رژیم غنایی دارای فیبر، اسیدهای چرب امگا 3 و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند از سلامتی رگ‌های خونی در بدن شما پشتیبانی کند.
برخی از مواد غذایی مفید برای پیشگیری از واریس را با هم مرور می‌کنیم:
- انواع سبزیجات
- مرکباتی مانند پرتقال، لیمو و …
- میوه‌های حاوی فیبر زیاد
- آووکادو
- چغندر
- انگور
- توت
- زیتون سیاه
- زنجبیل
- پیاز
- جگر گاو
- بادام
- مارچوبه
- سیب
- شکلات تلخ
- لوبیا
تشخیص واریس چگونه انجام می شود؟
تشخیص صحیح واریس تعیین کننده نوع راهکار درمانی است و به‌همین دلیل اهمیت بسیار بالایی دارد. بدون شک مرحله اول تشخیص این بیماری بررسی سابقه پزشکی و بررسی نشانه‌های قابل مشاهده است. اما راهکارهای مختلفی برای تشخیص تخصصی این بیماری نیز وجود دارند.
برخی راهکارهای تشخیص واریس را با هم مرور می‌کنیم:
- آزمایش ترندلبرگ: این آزمایش با استفاده از شریان‌بند انجام می‌شود و طی آن وضعیت پر شدن دوباره سیاهرگ‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد
- سونوگرافی دوپلکس: این روش حاصل تلفیق سونوگرافی رایج و سونوگرافی داپلر است. با این روش، ساختار رگ‌ها و نیز مواردی مانند بروز لخته‌های خونی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند
- سونوگرافی داپلر: داپلر یکی از رایج‌ترین انواع سونوگرافی برای تشخیص واریس است. در این روش از امواج صوتی و بازتاب آن‌ها استفاده می‌شود
- پلتیسموگرافی: در این روش فشار خون و عملکرد سیستم وریدی بررسی می‌شود
- روش‌های دیگر: از دیگر روش‌های تشخیص واریس می‌توان از ونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی اشاره کرد
راه‌های پیشگیری از واریس چیست؟
حقیقت این است که اگر شرایط بروز واریس مانند برخورداری از اضافه وزن، عامل ژنتیکی و … فراهم باشد شاید نتوانید از ایجاد رگ‌های واریسی پیشگیری کنید. اما با این حال این امکان وجود دارد که سرعت پیشرفت بیماری و ایجاد رگ‌های واریسی بیشتر را کاهش دهید.
در ادامه با برخی از روش‌های پیشگیری از ایجاد این رگ‌ها آشنا می‌شویم:
- کاهش وزن: برخورداری از اضافه وزن فشار زیادی را به رگ‌های خونی در ناحیه پاها وارد می‌کند؛ بنابراین شما می‌توانید از راهکارهای مختلف مانند تصحیح رژیم غذایی و ورزش برای کاهش وزن استفاده کنید
- افزایش تحرک: سبک زندگی شما ویژگی‌های بدن شما را ایجاد می‌کند. برای مثال کاهش تحرک باعث تضعیف ماهیچه‌ها می‌شود. در مقابل با افزایش تحرک، ماهیچه‌های پا تقویت می‌شوند و این به‌معنای افزایش خاصیت ارتجاعی و عملکرد بهینه رگ‌ها در این ناحیه است
- تغییر شغل یا شرایط کار: اگر در حرفه خود مجبور هستید زمان طولانی در جای خود بایستید شاید بهتر باشد حرفه خود را تغییر دهید و یا در زمان استراحت، پیاده‌روی کنید
آیا ورزش کردن، می‌تواند به پیشگیری از واریس، کمک کند؟
عدم تحرک باعث تضعیف ماهیچه‌ها و افزایش احتمال ابتلا به واریس می‌شود. بنابراین هم برای پیشگیری از واریس پا و هم برای پیشگیری از پیشرفت این بیماری می‌توان از تمرینات ورزشی استفاده کرد. برای پیشگیری از واریس با ورزش، ورزش‌ها و تمرینات مختلفی پیشنهاد می‌شوند. البته شما می‌توانید برای اطمینان از پیشنهادات پزشک متخصص و مربیان ورزشی نیز استفاده کنید.
پیشگیری از واریس با ورزش، یکی دیگر از راه‌های پیشگیری است. اشاره کردیم که داشتن اضافه وزن، می‌تواند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد. داشتن ورزش منظم (ورزش روزانه) علاوه بر این که منجر به کاهش وزن می‌شود، گردش خون کلی شما را بهبود می‌بخشد. اگرچه ورزش، رگ‌های واریسی را درمان نمی‌کند، اما می‌تواند به بهبود علائم و پیشگیری از واریس شدید، کمک کند. برخی از این پیشنهادات عبارتند از:
- پیاده‌روی: پیاده‌روی در حدود 35 تا 45 دقیقه در روز باعث بهبود پمپاژ خون در ماهیچه‌های ساق پا می‌شود
- شنا: در زمان شنا بسیاری از اوقات، پاها در امتداد بدن قرار می‌گیرند که مانع از تجمع رگ‌های خونی می‌شود. همچنین فشار آب باعث افزایش توان رگ‌ها برای بازگرداندن خون به سمت قلب شما می‌شود
- دوچرخه‌سواری: تمرین با دوچرخه ثابت یا دوچرخه‌سواری یکی از بهترین راهکارها برای تقویت ماهیچه‌های پا است
- یوگا: بسیاری از آساناهای یوگا نیز باعث بهبود گردش خون در بدن می‌شوند. همچنین در برخی از این ژست‌ها پاها بالاتر از بدن قرار می‌گیرند که عاملی برای کاهش فشار بر روی رگ‌های پا است
آیا انجام حرکات کششی به پیشگیری از واریس کمک می‌کند؟
کشش منظم نیز از جمله عواملی است که می‌تواند به افزایش گردش خون و همچنین تقویت ماهیچه‌هایی که از رگ‌های شما حمایت می‌کنند، کمک کند و خطر ابتلا به رگ‌های واریسی را کاهش دهد. لیفت ساق پا از جمله ورزش‌های ساده‌ای است که می‌توانید در خانه انجام دهید تا به تقویت عضلات پا کمک کنید.
مطلب مرتبط: بهترین متخصص واریس در یزد
رابطه بین شغل و پیشگیری از واریس:
اگر شغل شما ایجاب می‌کند که مدت‌های طولانی بایستید، شما در خطر ابتلا به واریس هستید. در این حالت برای پیشگیری از بیماری واریس، می‌توانید هرچند وقت یکبار در حالت نشسته یا خوابیده، پاهایتان را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
برای پیشگیری از واریس در دوران بارداری چه باید کرد؟
بسیار از بانوان در آغاز دوره بارداری می‌پرسند: برای پیشگیری از واریس چه کنیم. برای پیشگیری از واریس بارداری باید با دلایل بروز آن در این دوره نیز آشنا باشیم. برای مثال در دوره بارداری سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. این هورمون برای بارداری سالم ضرورت دارد اما در عین حال یکی از عوامل شل شدن دیوار رگ‌های خونی است. همچنین در این دوره حجم خون بدن و گاهی فشار خون نیز افزایش می‌یابد. از طرف دیگر رشد جنین باعث افزایش فشار به اندام‌ها و رگ‌های خونی می‌شود. بنابراین زمینه برای بروز این بیماری در این دوره فراهم است. با این حال راهکارهایی وجود دارند که با استفاده از آن‌ها پیشگیری از بروز واریس ممکن می‌شوند.
در زیر، لیستی از کارها برای پیشگیری از واریس بارداری، ارائه شده است:
- سعی کنید ورزش منظم روزانه، به ویژه ورزش‌های مربوط به پا، داشته باشید.
- از کمپرس یخ بر روی رگ‌های دردناک، استفاده کنید.
- برای مدت طولانی نایستید.
- تا جایی که امکان دارد، در حین نشستن یا خوابیدن، پاهایتان را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
- رژیم غذایی واریس را رعایت کنید.
- به پهلوی چپ دراز بکشید.
- از لباس‌های تنگ یا کفش‌های پاشنه بلند استفاده نکنید.
- از جوراب واریس در بارداری استفاده کنید.
خبر خوب؛ پیشگیری از واریس ممکن است!
برای پیشگیری از واریس باید غیر از عامل ژنتیکی با دیگر عوامل تسهیل کننده بروز این بیماری آشنا باشید. از جمله این عوامل می‌توانیم به افزایش وزن، بارداری، تغییرات هورمونی در بدن، تضعیف ماهیچه‌های پا و ایستادن در زمان طولانی در محیط کار یا منزل اشاره کنیم. بنابراین با استفاده از راهکارهایی مانند تمرینات ورزشی و افزایش تحرک، استفاده مواد غذایی حاوی فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و امگا 3 و نیز تصحیح بعضی عادات در سبک زندگی می‌توانیم از بروز واریس پیشگیری کنی
دکتر شهریار مالی، یکی از مجرب‌ترین پزشک‌ها در زمینه درمان واریس است، بنابراین اگر از واریس رنج می‌برید و به دنبال دکتر واریس پا در یزد هستید، ما به شما دکتر شهریار مالی را معرفی می‌کنیم.
