سندرم احتقان لگن (PCS) یکی از مشکلات ناشناخته و پیچیدهای است که میتواند زندگی بسیاری از زنان را تحت تأثیر قرار دهد. این عارضه که به واریس لگنی نیز معروف است، درد مزمن لگن را ایجاد میکند و بهطور خاص به جریان غیرطبیعی خون در رگهای لگن مرتبط است. برخلاف بسیاری از دردهای لگنی که با قاعدگی یا بارداری در ارتباطند، این سندرم علتهای دیگری دارد. عواملی مانند تغییرات هورمونی و بارداری مکرر ممکن است در بروز این سندرم نقش داشته باشند. زنان معمولاً درد مداوم و ضربانداری را در ناحیه لگن تجربه میکنند که به مرور زمان بهویژه در شرایط ایستادن یا نشستن طولانیمدت تشدید میشود.
وریدهای واریسی لگنی چیست؟
وریدهای واریسی لگنی، وضعیتی است که در آن وریدهای ناحیه تناسلی مانند رحم و تخمدانها یا دیگر رگهای مرتبط با احشاء و دیواره لگن گشاد و متورم میشوند. این وریدها که بهطور طبیعی وظیفه تخلیه خون از ناحیه لگن را دارند، زمانی که گشاد شوند و جریان خون در آنها به درستی صورت نگیرد، میتوانند باعث مشکلاتی شوند.
وریدهای واریسی لگنی به دو شکل اصلی ظاهر میشوند. در شکل اول، وریدهای واریسی بدون علامت بوده و هیچ ضرری برای فرد ندارند، بنابراین نیازی به درمان ندارند. اما در شکل دوم، این وریدهای گشادشده باعث ایجاد علائم بالینی میشوند که معمولاً پس از بارداری دوم در زنان نسبتاً جوان، یعنی زیر ۴۰ سال، بروز میکنند. این علائم ممکن است شامل درد مزمن لگن، ناراحتی در طول روابط جنسی و افزایش درد پس از ایستادن یا نشستن طولانیمدت باشد.
این عارضه بیشتر در زنانی که بارداریهای متعدد داشتهاند دیده میشود، زیرا بارداری میتواند تغییراتی در جریان خون و ساختار وریدهای لگن ایجاد کند.
چه چیزی باعث سندرم احتقان لگن می شود؟
عواملی که میتوانند باعث سندرم احتقان لگن شوند شامل موارد زیر است:
- بارداریهای متعدد: بارداریها، به ویژه بارداریهای دوم به بعد، یکی از شایعترین علل این سندرم هستند. در دوران بارداری، بدن برای پشتیبانی از جنین، وریدهای لگنی را گشاد میکند تا خون بیشتری منتقل شود. همچنین هورمونهای بارداری (مانند استروژن) باعث گشاد شدن تمام سیاهرگها در بدن میشوند. این تغییرات میتواند منجر به نارسایی دریچههای وریدی شود و خون بهدرستی به سمت قلب حرکت نکند، در نتیجه در وریدهای لگن تجمع پیدا کند.
- عوامل ژنتیکی و ارثی: بعضی از افراد به دلیل ناهنجاریهای ژنتیکی، دریچههای ناکارآمد یا نداشتن دریچه در وریدهای تخمدان خود دارند. این نقص میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به این سندرم شود. برای مثال، در ۱۵ درصد از افراد، وریدهای تخمدان چپ دریچه ندارد که این موضوع میتواند باعث بروز واریس بیشتر در سمت چپ لگن شود.
- اختلالات هورمونی: افزایش سطح استروژن در دوران بارداری میتواند تأثیر زیادی بر گشاد شدن وریدهای لگنی داشته باشد و باعث ایجاد رفلاکس خون در وریدها شود. از طرفی، کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی ممکن است توضیحدهنده کمتر بودن موارد سندرم احتقان در زنان یائسه باشد.
- نقایص آناتومیک: ناهنجاریهای ساختاری در لگن، مانند رحم رتروورسه یا انسدادهای وریدی آناتومیک، میتوانند جریان خون طبیعی را مختل کنند و منجر به تجمع خون در وریدهای لگنی شوند.
- واریسهای قبلی یا چندقلوزایی: واریسهای موجود در پاها یا سایر قسمتهای بدن، بهویژه پس از بارداریهای چندقلو، میتواند خطر ابتلا به این سندرم را افزایش دهد.
- جراحیهای لگنی: جراحیهای قبلی در ناحیه لگن ممکن است باعث تغییراتی در جریان خون یا آسیب به وریدهای لگنی شوند که به بروز این سندرم منجر میشود.
با توجه به این عوامل، مهمترین علت سندرم لگن رفلاکس یا بازگشت غیرعادی خون در وریدهای تخمدان و لگن است.
سندرم احتقان لگن چقدر شایع است؟
سندرم احتقان لگن نسبتاً شایع است و تخمین زده میشود که تا ۳۰ درصد از موارد درد مزمن لگنی در زنان به این سندرم مربوط باشد. حدود ۴۰ درصد از ویزیتهای زنان به دلیل شکایات از درد مزمن در ناحیه لگن است و وریدهای واریسی لگن ممکن است نقش مهمی در ایجاد این درد داشته باشند. همچنین، ۱۰ درصد از واریسهای اندام تحتانی از وریدهای لگن منشا میگیرند که نشاندهنده ارتباط بین این دو وضعیت است.
علائم PCS چیست؟
PCS میتواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند که مهمترین آن درد مزمن و مداوم در ناحیه لگن است. این درد اغلب به صورت کسلکننده، سنگین یا در برخی موارد شدید و تیز توصیف میشود و معمولاً در بخش چپ لگن احساس میشود، هرچند ممکن است در سمت راست یا هر دو طرف نیز رخ دهد. علائم معمولاً در طول روز بدتر میشوند، بهویژه پس از نشستن یا ایستادن طولانی و ممکن است با قاعدگی یا بارداریهای بعدی تشدید شوند.
علاوه بر درد لگنی، دیگر علائم شامل واریسهای قابل مشاهده در لگن، رانها، فرج و واژن، مشکلات رودهای مانند یبوست و اسهال و بیاختیاری ادراری استرسی هستند. برخی زنان همچنین در حین رابطه جنسی و هنگام تخلیه ادرار احساس درد دارند.
چه کسانی بیشتر در معرض سندرم احتقان لگن هستند؟
PCS بیشتر در زنانی دیده میشود که بین ۲۰ تا ۴۵ سال سن دارند و چندین بار زایمان کردهاند. بارداریهای متعدد میتواند منجر به ضعیف شدن دیوارههای وریدی و تجمع خون در لگن شود که این وضعیت احتمال ایجاد واریس را افزایش میدهد. همچنین، افرادی که سابقه خانوادگی واریس دارند یا خودشان به واریس مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر این سندرم قرار دارند. علاوه بر این، زنانی که به سندرم تخمدان پلیکیستیک مبتلا هستند، به دلیل تغییرات هورمونی و مشکلات جریان خون، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم احتقان لگن قرار میگیرند.
چه چیزی باعث تشدید علائم PCS میشود؟
PCS میتواند تحت تأثیر شرایط مختلف تشدید شود. یبوست یکی از عواملی است که به شدت علائم این بیماری را بدتر میکند، زیرا فشار اضافی بر وریدهای لگنی وارد میآورد. همچنین، در مراحل پایانی بارداری، با بزرگتر و سنگینتر شدن جنین، فشار بیشتری بر روی وریدهای واریسی در لگن ایجاد میشود که این فشار منجر به افزایش درد و علائم مربوط به PCS میگردد.
علاوه بر این، فعالیتهای بدنی شدید یا ایستادن و نشستن طولانیمدت نیز میتوانند علائم را تشدید کنند. برخی زنان مبتلا به PCS در دوره قاعدگی یا هنگام مقاربت، احساس درد بیشتری دارند و ممکن است علائم فوریت ادرار و سنگینی در ناحیه لگن را تجربه کنند.
تشخیص سندرم احتقان لگن
تشخیص PCS فرآیندی پیچیده است که نیاز به بررسیهای دقیق پزشکی دارد. ابتدا پزشک از بیمار در مورد سابقه پزشکی و علائم او سوال میکند و معاینه فیزیکی لگن را انجام میدهد. در این معاینه، پزشک به حساسیت در نواحی تخمدانها، رحم و دهانه رحم دقت میکند تا منشاء درد را مشخص کند. تصویربرداری نیز نقش مهمی در تشخیص این بیماری دارد، چرا که به شناسایی ناهنجاریهای رگها، نارسایی مزمن وریدی و رد سایر عوامل احتمالی درد لگن کمک میکند.
روشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی داپلر، سیتی اسکن، امآرآی و ونوگرافی لگن، از جمله ابزارهای کلیدی برای تشخیص PCS هستند. سونوگرافی میتواند وریدهای گشاد شده و جریان غیرطبیعی خون را نشان دهد، در حالی که امآرآی و سیتی اسکن جزئیات بیشتری از پیچخوردگی و گشاد شدن وریدها را ارائه میدهند. سونوگرافی لگن به عنوان استاندارد طلایی در تشخیص این بیماری شناخته میشود و میتواند محل دقیق وریدهای گشاد شده و نحوه جریان خون را بهطور دقیق نشان دهد.
آیا درمان قطعی برای PCS وجود دارد؟
در حال حاضر، درمان قطعی برای سندرم احتقان لگن وجود ندارد، اما روشهای مختلف دارودرمانی و مداخلات پزشکی میتوانند به کاهش علائم کمک کنند. در موارد شدیدتر، روش درمان واریس مانند آمبولیزاسیون و اسکلروتراپی بهعنوان روشهای کمتهاجمی میتوانند رگهای واریسی را مسدود کرده و احتقان را کاهش دهند. پیشگیری از واریس نیز با مراقبتهای مناسب و مشاوره پزشکی قابل انجام است.
دارو درمانی سندرم احتقان لگن
دارودرمانی برای PCS معمولاً با هدف کاهش تولید استروژن و تسکین درد انجام میشود. داروهایی مانند مدروکسی پروژسترون استات، ایمپلنت اتونوژسترل، آگونیستهای GnRH و گوسرلین در سرکوب تولید استروژن مؤثر هستند و میتوانند علائم مرتبط با احتقان واریس را کاهش دهند. علاوه بر این، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد درد مزمن مانند گاباپنتین نیز برای مدیریت درد مزمن به کار میروند. با این حال، عدم درمان واریس میتواند منجر به مشکلات جدیتری در آینده شود و نیاز به مداخلات پزشکی مانند آمبولیزاسیون را افزایش دهد.