واریس و علایم ایجاد واریس چیست؟
واریس یک بیماری سیاهرگی است که شایعترین بیماری عروقی انسان محسوب می شود که صرفا سیاهرگ های اندام های تحتانی را درگیر میکند. در این بیماری ورید ها که وظیفه ی برگرداندن خون سیاه را به سمت قلب دارند دچار تخریب دریچه های لانه کبوتری می شوند. و در نتیجه این عروق نمیتوانند کار خود را به درستی انجام دهند. و همین امر باعث تجمع خون در ورید ها و تغییر شکل آنها میگردد.
دریچه های لانه کبوتری غشای بسیار نازکی از لایه ی درون ورید ها هستند و به صورتی قرار گرفته اند که خون را فقط به سمت بالا هدایت میکنند و از بازگشت خون در اثر جاذبه زمین جلوگیری می نمایند. اساس پاتوفیزیولوژی ( بیماری شناسی ) واریس مربوط به عملکرد این ساختار های ظریف داخل وریدی است. زمانی که این دریچه ها نارسا شوند سیاهرگ ها دچار گشادی می شوند و بسته به محل و نوع ورید مبتلا ؛ انواع واریس را ایجاد می کنند. زمانی که واریس ایجاد می شود در ابتدا بی علامت است اما علائم واریس به تدریج خود را نشان می دهند.
علت ایجاد واریس
در مورد علت ایجاد واریس هنوز در بین دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. در تمام کتابهای مربوط به بیماری های عروقی؛ شایعترین علت ایجاد آن را وراثت می دانند. اما در بحث بیماری شناسی ؛ عموم صاحب نظران تخریب دریچه های لانه کبوتری را به علت های گوناگون ؛ مقدمه ای بر ایجاد واریس می دانند. در مجموع دو نظریه در این رابطه وجود دارد.
طرفداران نظریه اول بر این باور هستند که یک علت التهابی دریچه های لانه کبوتری را در ورید های کوچکتر دچار آسیب می کند. سپس این ورید های کوچکتر متورم شده و باعث گشادی سیاهرگ می شوند و به تدریج این گشادی تا بالای ورید ادامه می یابد. بر همین اساس بیمارانی وجود دارند که علیرغم داشتن علائم واریس؛ در سونوگرافی یافته ی خاصی ندارند.
در نظریه ی دوم افزایش عوامل فیزیکی از جمله گشادی وریدها یا فشار بر دریچه های لانه کبوتری انتهایی ( محل اتصال ورید های صافن به عروق وریدی عمقی) را عامل نارسایی ورید های صافن ذکر میکنند. از جمله علت های فشار بر دریچه ی انتهایی ( یا ترمینال) می توان به افزایش فشار داخل شکمی ( مثلا درزمان حاملگی) ؛ گشاد شدن عروق در اثر هورمونها ؛ چاقی؛ پوشیدن لباس های نا مناسب ( لباسهایی با کمر تنگ یا پوشیدن کفش پاشنه بلند) اشاره کرد. زمانی که ورید گشاد می شود؛ لبه های دریچه های لانه کبوتری از هم دور شده ؛ عملکرد آنها دچار اختلال میگردد و نهایتا واریس ایجاد می شود.
با توجه به اینکه شواهد علمی در هر بیمار یک یا هردو این نظریه را وارد میداند؛ این احتمال وجود دارد که هرکدام از این مکانیسم ها در یکی از انواع واریس علت غالب باشد.
انواع واریس
انواع واریس را بر اساس شکل ظاهری آن ها می توان به انواع واریس مویرگی یا تلانژکتازی ؛ واریس های زیر سطحی و واریس عمقی تقسیم بندی کرد. این نوع تقسیم بندی واریس مبتنی بر نوع ورید و عروق درگیری می باشد .
واریس های مویرگی ممکن است در هر ناحیه ای از پا به وجود بیایند و آرایش آنها نیز ممکن است به صورت مویرگهای پراکنده؛ دسته های مویرگی موازی و یا به شکل شعاعی یا تارعنکبوتی باشد.
واریس های زیر سطحی که به آنها واریس عروق زتیکولار هم می گوین در اکثر مواقع با تلانژکتازی ها همراه هستند و در بسیاری از موارد عروق تغذیه کننده واریس های مویرگی محسوب می شوند. بطوری که بدون درمان این عروق تغذیه کننده؛ احتمال عود واریس های سطحی بسیار بالا خواهد بود.
واریس های عمقی یا طنابی در واقع همان عروق صافن هستند که به دلایل مختلف دچار نارسایی شده ؛ حجم زیادی از خون را در خود نگه می دارند . این واریس ها با مکانیزم هایی مانند تخریب دریجه های لانه کبوتری یا فشار های فیزیکی قابل توجیه هستند. همچنین این واریس ها باعث عوارض شدید تری می شوند که در مبحث عوارض واریس به آنها خواهیم پرداخت.
علایم واریس هم به قطر و هم به عمق ورید نارسا بستگی دارد . در قدم اول چیزی که بیمار مبتلا به واریس را متوجه بیماری میکند ؛ شکل ظاهری پا ها است. گذشته از آن ممکن است انواع واریس علایم جسمی مشابهی داشته باشند. این علامتها شامل احساس سنگینی پا در حالت سکون ( نشسته یا ایستاده )؛ گرقتگی عصلات پا ؛ احساس سوزش روی واریس های سطحی و حتی بیقراری پا باشند. این علامتها ممکن است حتی بدون وجود ورید برجسته در پا وجود داشته باشند که در این حالت احتمال وجود واریس پنهان یا به عبارتی نارسایی ورید های عمقی پا وجود دارد .
